Bảo tàng tiền tệ lạm phát “Hyper – Inflation: Tiền nhiều để làm gì?” xuất hiện tại Đại học FPT TP.HCM vào sáng 26/10. Hơn 300 loại tiền độc đáo và quý giá đến từ 30 quốc gia này do Tiến sĩ Lê Trường Tùng – Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT sưu tầm trong suốt 15 năm qua và được đặt ngay tại campus mới của trường.
Điểm đặc biệt là Bảo tàng sưu tầm những loại tiền trong thời kỳ lạm phát, do đó, có mệnh giá từ hàng triệu lên đến hàng tỷ. Tiền đến từ các quốc gia như Canada, Nga, Trung Quốc, Pháp, Đức, …. Đối với tiền Việt Nam, Tiến sĩ Lê Trường Tùng sưu tầm tất cả các loại tiền từ đầu thế kỷ XIX (khoảng năm 1890) đến nay.
“Mỗi đồng tiền là một lát cắt của lịch sử. Nó thực sự thú vị khi gắn với một câu chuyện về sự thay đổi của lịch sử. Việc đặt bảo tàng ngay tại Đại học FPT đem lại nhiều kiến thức mới cho sinh viên, đặc biệt là khối ngành Kinh tế” – thầy Tùng chia sẻ.
Các loại tiền này xuất hiện trong thời kỳ lạm phát. Lạm phát được hiểu là sự tăng mức giá chung một cách liên tục của hàng hóa và dịch vụ theo thời gian và sự mất giá trị của một loại tiền tệ. Khi mức giá chung tăng cao, một đơn vị tiền tệ sẽ mua được ít hàng hóa hơn so với trước đây, do đó lạm phát phản ánh sự suy giảm sức mua trên một đơn vị tiền tệ.
Lạm phát ảnh hưởng đến các nền kinh tế. Tác động tiêu cực của lạm phát bao gồm sự gia tăng chi phí cơ hội của việc tích trữ tiền, có thể ngăn cản quyết định đầu tư và tiết kiệm. Nếu lạm phát tăng trưởng đủ nhanh, sự khan hiếm của hàng hóa sẽ khiến người tiêu dùng bắt đầu lo lắng về việc giá cả sẽ tăng cao trong thời gian tới. Tác động tích cực của lạm phát bao gồm việc giảm thiểu tỷ lệ thất nghiệp dựa trên giá cả cứng nhắc. Các nhà kinh tế học thường cho rằng tỷ lệ lạm phát cao gây ra bởi sự cung ứng tiền quá mức. Trong thời kỳ lạm phát, để có thể mua được 1 kg thịt, 1 kg trái cây, người tiêu dùng phải chi trả rất nhiều tiền.
HyperInflation (siêu lạm phát) được hiểu là khi có mức lạm phát từ 50%/tháng trở lên (giá tăng 50% sau 1 tháng). Định nghĩa không chính thức là phát hành tiền mệnh giá 1 triệu trở lên, rồi sau đó đổi tiền bỏ đi vài con số 0.
Bảo tàng “HyperInflation – Tiền nhiều để làm gì” là nơi giới thiệu lịch sử lạm phát – siêu lạm phát thế giới và trưng bày bộ sưu tập hơn 300 đồng tiền mệnh giá 1 triệu trở lên của khoảng 30 quốc gia trong thời gian gần 100 năm (1921 – 2019), gồm tiền các nước như: Angola, Argentina, Armenia, Azerbaijan, Belarus, Bolivia, Bosnia, China, Croatia, Georgia, Germany, Greece Hungary, Iran, Nicaragua, Peru, Poland, Romania, Russia, Transcaucasia, Turkey, Ukraine, Vietnam, Yugoslavia, Zaire (Công gô), Zimbabwe,… TS. Lê Trường Tùng dành 15 năm tìm kiếm và sưu tầm.
Theo các xếp hạng lạm phát tiền tệ (Hanke Kris HyperInflation Table), lạm phát khủng nhất trong lịch sử thuộc về Hungary (8/1945 – 7/1946). Tính trung bình lạm phát 1 ngày là 195%, giá tăng gấp đôi sau mỗi 15.6 giờ và lạm phát một tháng là 13600000000000000% (13.6 x 10^15%). Đồng tiền lớn nhất được đưa ra lưu thông là 100 triệu B-Pengo (số 1 với 20 số 0). Trong hình là hai đồng tiền thần thánh này, và serie các tờ mệnh giá cao của Pengo, MilPengo và B-Pengo.
Nếu số 1 lạm phát trong lịch sử là Hungary 1945-1946, thì á quân (số 2) thuộc về quốc gia châu Phi Zimbabwe, 2007-2009. Tỷ lệ lạm phát một tháng là 79,600,000,000%, và giá tăng gấp đôi sau mỗi 24.7 giờ. Năm 2008, từ tháng 5 đến tháng 7 đã đưa vào lưu thông các “bearer cheques” mệnh giá 100 triệu, 250 triệu, 500 triệu, và các “agro cheques” mệnh giá 5 tỷ, 25 tỷ, 50 tỷ và 100 tỷ đô la Zimbabwe. Tháng 8/2008 đổi tiền 1 = 10 tỷ (10^10). Đổi tiền xong, tiền lại tiếp tục mất giá. Đồng tiền mệnh giá cao nhất được ấn hành là 100 ngàn tỷ (100 trillion) đô la Zimbabwe, phát hành 1/2009. Tháng 2/2009 đổi tiền 1 = 1 ngàn tỷ (10^12). Sau 3 đợt đổi tiền, cùng với mệnh giá siêu khủng 100 ngàn tỷ, 1 ZWL (2009) = 10^12 ZWR (2008) = 10^22 ZWN (2006) = 10^23 ZWD (2005).
Vị trí thứ 3 về siêu lạm phát trong lịch sử – sau Hungary 1945-1946 và Zimbabwe 2008-2009 – thuộc về nước Cộng hoà Nam tư giai đoạn 1992-1994. Thời kỳ hậu Liên xô, Liên bang Nam Tư cũng chia năm xẻ bảy thành Nam tư, Bosnia, Serbie, Slovakia… dẫn đến nội chiến, can thiệp của nước ngoài, nên nhà nước mạnh tay in tiền để tiêu. Lạm phát lên đến 65%/ngày, giá tăng gấp đôi sau mỗi 34 giờ. Đồng tiền mệnh giá lớn nhất là 500 tỷ Dinar, phát hành năm 1993. Ở thời điểm phát hành, 500 tỷ Dinar tương đương 10 USD. Trước đó là các tờ 1 triệu đến 500 triệu, rồi 1 tỷ, 5 tỷ, 10 tỷ, 50 tỷ, 100 tỷ. Cuối năm 1993 đổi tiền bỏ đi 9 số 0.
Siêu lạm phát 1922-1923 tại Đức được xếp là lạm phát lớn thứ 4 trong lịch sử, sau Hungary 1945, Zimbabwe 2009 và Yugaslavia 1993. Tiền mark được in ra để mua ngoại tệ bằng mọi giá để trả nợ. Mức độ lạm phát mỗi ngày lên đến 21%, sau 3 ngày 17 giờ giá cả tăng gấp đôi. Trong tiếng Đức 1 billion là 1000 milliard, 1 milliard là 1000 million, 1 million là 1000000 – tức 1 billion là 1 ngàn tỷ, số 1 với 12 chữ số 0. Các tờ tiền trong hình là 1 ngàn tỷ, 3 ngàn tỷ, 5 ngàn tỷ và 10 ngàn tỷ mark.
Xếp thứ hạng về mức độ lạm phát trong lịch sử thì Trung quốc (1947-1949) đứng thứ 6 sau Hungary, Zimbabwe, Yugasvania, Germany và Hy lạp. Đó là thời kỳ sau chiến tranh thế giới thứ 2, Trung quốc chìm trong nội chiến, và cuộc chiến lan sang cả lĩnh vực tài chính tiền tệ, dẫn đến siêu lạm phát. Mức độ lạm phát một ngày lên đến 14%, và giá cả tăng gấp đôi sau 5-6 ngày. Những đồng tiền triệu yuan (tệ) được Central Bank of China phát hành và đưa vào lưu thông.
Trên đây là những câu chuyện lịch sử về siêu lạm phát, được kể lại thông qua chính những tờ tiền được trưng bày. Có thể nói, việc sưu tầm những đồng tiền có mệnh giá cực lớn vào nhiều thời điểm tại nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới là một quá trình đầy gian nan, tốn nhiều công sức và tiền bạc.
Đồng tiền trở nên mất giá, những đồng tiền có giá trị cao xuất hiện. Bảo tàng Tiền lạm phát đầu tiên của Việt Nam đặt ngay tại Đại học FPT đã đem đến những trải nghiệm mới mẻ và kiến thức thú vị dành cho sinh viên.
HIEUHT23
